Με αφορμή τις πρόσφατες καταστροφικές πλημμύρες που έπληξαν δυο πόλεις της Δυτικής Αττικής, τη Μάνδρα και τη Νέα Πέραμο, και με σκοπό να ενδυναμώσουμε τη σχολική κοινότητα να ανταπεξέλθει τις οικτρές συνέπειες που άφησαν πίσω τους τόσο στις πόλεις όσο και στις ψυχές των μαθητών μας, σχεδιάσαμε και προτείνουμε την υλοποίηση ενός προγράμματος που συνδυάζει τους σκοπούς και τους στόχους της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και της Αγωγής Υγείας.
Επειδή «καθίσταται επιτακτική η ανάγκη να αλλάξει επιτέλους το παρωχημένο μοντέλο διαχείρισης των χειμάρρων και της αντιπλημμυρικής προστασίας που οδηγεί στην ισοπεδωτική τσιμεντοποίηση και οχετοποίηση κάθε φυσικού χειμαρρικού οικοσυστήματος σε πόλεις και χωριά» και επειδή οι μαθητές μας πρέπει να καλλιεργήσουν δεξιότητες ενεργών πολιτών για να αλλάξει αυτή η νοοτροπία, ας αναλογιστούν οι ιθύνοντες πόσο σημαντικά είναι τα Προγράμματα Σχολικών Δραστηριοτήτων σε όλες τις βαθμίδες του ελληνικού σχολείου, ώστε να τα γενικεύσουν και όχι να τα καταργήσουν. Ενεργοί πολίτες με κριτική σκέψη είναι απαραίτητοι όσο ποτέ άλλοτε για την κοινωνία μας!
«Ζούμε μαζί μετά την πλημμύρα»
Ένα σχέδιο προγράμματος βασισμένο στη συστημική μέθοδο
Σχεδιάστηκε από τις Αλεξάνδρα Τσίγκου και Γεωργίτσα Σταματοπούλου, Υπεύθυνες Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και Αγωγής Υγείας της ΔΠΕ Δυτικής Αττικής
Στόχοι του προγράμματος είναι οι μαθητές:
- Να εκφράσουν τις εμπειρίες και τα συναισθήματά τους μέσα από μια κριτική προσέγγιση των πλημμυρών και των συνεπειών τους
- Να δράσουν ενεργητικά στη μάθηση μέσα σε κλίμα συνεργασίας και συλλογικότητας
- Να αναπτύξουν σχέσεις αλληλεγγύης και συλλογικότητας για την αποτελεσματικότερη αποκατάσταση της ομαλότητας της ζωής στην πόλη
Ο σχεδιασμός του σχεδίου εργασίας βασίζεται στη Συστημική του Παρατηρητή.
Βήμα Α: Πώς έζησα την πρόσφατη πλημμύρα; (2-4 διδακτικές ώρες)
Ως εκκίνηση οι μαθητές σε ομάδες των τεσσάρων συνομιλούν, αφηγούνται και αποτυπώνουν σε χαρτόνι με εικόνες και λόγια τις προσωπικές εμπειρίες και τα συναισθήματά τους από την τρομερή ώρα της πλημμύρας που έπληξε την πόλη τους. Οι ομάδες παρουσιάζουν στην ολομέλεια τα χαρτόνια τους και μοιράζονται τις κοινές εμπειρίες.
Βήμα Β: Παρατηρούμε την πόλη μας μετά την πλημμύρα (4-8 διδακτικές ώρες)
Οι μαθητές σαν παρατηρητές θα ερευνήσουν την πόλη τους με τις υποδομές και τις λειτουργίες της και θα καταγράψουν τα αποτυπώματα που άφησε η πλημμύρα. Θα κατηγοριοποιήσουν τις λειτουργίες της πόλης (οικιστική, διοικητική, εκπαιδευτική, μεταφορική, ασφάλεια, υγεία κλπ) και θα τις αποτυπώσουν σε χάρτη, ώστε να αντιληφτούν ότι η πόλη δρα ως πολύπλοκο σύστημα του οποίου όλα τα μέρη πρέπει να συνεργάζονται για να είναι ομαλή η ζωή των κατοίκων. Σημειώνουν στον χάρτη τις υποδομές και συνοδεύουν με φωτογραφίες για την τωρινή τους κατάσταση. Καταγράφουν τα φυσικά στοιχεία της περιοχής που ευθύνονται για το πλημμυρικό φαινόμενο (παράπλευρα όρη, χείμαρροι, λεκάνες απορροής) και αποτυπώνουν το ανάγλυφο της περιοχής τους. Οι χάρτες αναρτώνται στην τάξη, εμπλουτίζονται και στο τέλος παρουσιάζονται από τις ομάδες στην ολομέλεια.
Βήμα Γ: Αξιολογούμε το ρόλο των θεσμών στις πλημμύρες (4 διδακτικές ώρες)
Κάθε ομάδα καταγράφει τους θεσμούς, κυβερνητικούς και μη, που εμπλέκονται με την αντιμετώπιση της φυσικής καταστροφής καθώς και με την αποκατάστασή της. Ερμηνεύουν κριτικά το ρόλο τους και αξιολογούν την αποτελεσματικότητά τους ως προς την παροχή βοήθειας σε άμεσο και σε μακροχρόνιο επίπεδο. Ερευνάται ο ρόλος του εθελοντισμού και της κοινωνίας των πολιτών ως συμπληρωματικού της Πολιτείας. Βλέπουν βιντεάκια από τηλεοπτικές εκπομπές, επίσης μπορούν να πάρουν συνεντεύξεις από ανθρώπους που συνεισέφεραν με διάφορα μέσα και να κριτικάρουν τις απαντήσεις τους.
Βήμα Δ: Υπάρχουν και άλλοι με το ίδιο πρόβλημα (4 διδακτικές ώρες)
Οι μαθητές ανακαλύπτουν ότι υπάρχουν και άλλες πόλεις της Ελλάδας και περιοχές σε άλλες χώρες του κόσμου που αντιμετώπισαν το ίδιο πρόβλημα. Ανοίγουν τους ορίζοντες, γνωρίζουν πώς αντέδρασαν σε αντίστοιχα φαινόμενα άνθρωποι από πολλά μέρη του πλανήτη, συγκρίνουν τα μεγέθη, βγάζουν τα συμπεράσματά τους για τις αιτίες τέτοιων φαινομένων καθώς και για τους τρόπους αντιμετώπισής τους. Χρησιμοποιούν το διαδίκτυο ως μέσο άντλησης πληροφοριών. Σε χάρτη της Ελλάδας και κατόπιν σε Παγκόσμιο Χάρτη σημειώνουν τις περιοχές που έχουν πληγεί επανειλημμένα από πλημμύρες. Συγκρίνουν την γεωλογία και το κλίμα αυτών των περιοχών με της περιοχής τους. Βγάζουν συμπεράσματα για την κλιματική αλλαγή.
Βήμα Ε: Καταστρώνουμε ένα Σχέδιο Δράσης (4 διδακτικές ώρες)
Όλοι μαζί αξιολογούν τις ενέργειες που έχουν προτεραιότητα ώστε να εξομαλυνθεί η ζωή στην πόλη. Στη συνέχεια αποφασίζουν τις δικές τους ενέργειες ώστε να εξαλειφθούν οι αιτίες που δημιούργησαν το φαινόμενο και να μην επαναληφθούν οι σφοδρές συνέπειες. Τα παιδιά προσεγγίζουν την τοπική κοινότητα, συναποφασίζουν και υλοποιούν κοινές δράσεις (πχ δενδροφύτευση όπου κριθεί απαραίτητη) κινητοποιώντας όλους τους εμπλεκόμενους φορείς.
Βιβλιογραφία-Διαδικτυογραφία
Μάνδρα Αττικής // Το πρόβλημα, το αποτέλεσμα, η λύση
Πόσοι νεκροί ακόμη θα χρειαστούν για να αλλάξει η καταστροφική διαχείριση των χειμάρρων;
Λέκκας: Υπάρχουν άλλα 300 σημεία στην Ελλάδα που μπορεί να πλημμυρίσουν
«Μια φορά στα 150 χρόνια η ένταση της βροχής στη Μάνδρα»
Η «επόμενη μέρα» αποκαλύπτει το μέγεθος της καταστροφής της Νέας Περάμου
Βοηθώντας τα παιδιά μετά από μια φυσική καταστροφή
«Ανοίγουν» τα εγκιβωτισμένα ποτάμια στα αστικά κέντρα της Ε.Ε.
Περιβάλλον και Παιδεία 